KlagUB PA 129

Aus Virtuelle Benediktinerbibliothek Millstatt
Zur Navigation springen Zur Suche springen


PA 129

Digitalisat


Guilelmus Peraldus, Sermones super evangelia dominicalia per annum

Papier/ 243 Bll./ 30,5 x 21,2 cm/ Millstatt/ Saec. XV (1402)


Schriftraum: 2 Kol., 45-48 Zeilen, 64-66mm x 223-225mm; jüngere gotische Kursive, 1 Hd.

Foliierung: moderne Bleistiftfoliierung (Blatt 1-243).

Lagen: zeitgenössische Lagenzählung jeweils am Ende der Lage exklusive Register (1-19), VII1-14, VI15-26, VI27-38, VI39-50, VI51-62, VI63-74, VI75-86, VI87-98, VI99-110, VI111-122, VI123-134, VI135-146, VI147-158, VI159-170, VI171-182, VI183-194, VI195-206, VI207-218, VI219-230, (VI + 1)231-243.

Buchschmuck: Rubrizierungen: Beginn jeder Predigt wird durch neuen Absatz und rote Initialen (Höhe 2-3 Zeilen) gekennzeichnet, allg. Rubrizierungen mit roter Tinte im gesamten Text unregelmäßig vorhanden, keine Überschriften.

Wasserzeichen: Motiv: freie Glocke ohne Beizeichen, einkonturiger Glockenkörper ohne Schulter oder Joch, mit Klöppel; Maße: 27mm x 66mm, ähnlich der Glocke: DE4860- Ms765_190 <Permalink> (1408).

Glossen: Verweise korrespondierend mit Register (Buchstaben a,b,c,d und Schlagwörter) am Seitenrand angeführt, Zeigehände; 1r drei Federproben de magnitudine ad; 243v einige Notizen, sowie diverse Federproben.

Datierung und Kolophon: 242rb Expliciunt sermones Wilhelmi cancellarii Parisiensis super evangelia dominicalia per circulum anni finiti in octava assumptionis Mariae virginis (22. 8.) anno domini M° CCCC° II° (1402).

Herkunft: Benediktinerstift Millstatt (alte Signatur D k (Achtung: bei Menhardt G k) der Benediktiner am Vorderdeckel sowie alte Studien-Bibliothekssignatur VII und neue Buchsignatur 129 am Buchrücken erhalten, weißer Ledereinband zusätzliches Indiz). Weitere Besitzvermerke: über Blattzahl 2 in blauer Tinte CXXIX (alte Signatur der Studienbibliothek Klagenfurt), 2v Residentia societatis Jesu millestadii inscriptus (Vermerk des Jesuitenordens, 17 Jhdt.)

Einband: Holzdeckel, weißes Leder, ehemals vorhandene 5 Knöpfe und 2 auf Vorderdeckel übergreifende Schließen fehlen. Titelschild saec. XIV: „Sermones Wilhelmi Parisiensis super evangelia per totum annum.“, Textualis, zusätzlich quadratisches Signaturschild (D k) vorhanden.




LITERATUR:

HERMANN MENHARDT: Handschriftenverzeichnis der Kärntner Bibliotheken I: Klagenfurt, Maria Saal, Friesach (Handschriftenverzeichnisse österreichischer Bibliotheken 1: Kärnten). Wien 1927, S. 152f. online

HERMANN MENHARDT: Die Millstätter Handschriften. In: ZfB XL. Heft 4 (1923), S. 129-142. online

MARIA MAIROLD: Die Millstätter Bibliothek. In: Carinthia I. Geschichtliche und volkskundliche Beiträge zur Heimatkunde Kärntens. Mitteilungen des Geschichtsvereines für Kärnten. Klagenfurt: Verlag des Geschichtsvereins für Kärnten 1980 (= Zeitschrift für geschichtliche Landeskunde von Kärnten, 170. Jahrgang), S. 87-106. online



1. VD Briefbruchstück

saec. XV, Papier, jüngere got. Kursive um 1400.

<TXT>Meiner liebn muem fraw Annen der maistrin zu <LOC>Gurkch.


2. VD Textfragment, Christophorus Gebet

saec. XIV, Pergament, Textualis, 2.Hälfte 14.Jhdt.

<TXT>[…]amare corde toto deum[…].

Vgl. CHRISTOPH SCHULTZ: Christophori Schultzii dissertatio historica de Iudaeo nonmortali, oder vom ewigen Juden, Ritter 1734, S. 10. online


3. Schutzblatt Vorderdeckel <TXT>Fragment von Boethius, Anicius Manlius Severinus: De consolatione philosophiae, Ausschnitt Liber I Prosa IV – Metrum V

saec. XIII, Perg.–Doppelbl., 188x110, 1 Kol., 32 Zeilen vorliniert, beschädigt, frühe got. Minuskel, um 1250, rote Initiale und Rubrizierungen vorhanden; Textverlauf beachten, <INC>[pernicie]m ferrent. hanc igitur autoritatem secutus, quod a te inter secreta otia didiceram, <EXC>Tu [cum fervida venerit] estas, [Agiles nocti dividis] horas. [Tua vis varium] temperat annum. Zusätzliche Notizen, saec. XV: <PROV>Erhart der Kirszpawmer dictus Lufin und <PROV>Martinus de Peraw.

Vgl. Boethius, A. M. S.: Trost der Philosophie / Consolatio philosophiae, Hrsg. und übers. von Ernst Gegenschatz und Olof Gigon. Düsseldorf/Zürich: Artemis und Winkler, 62002 (Sammlung Tusculum). Liber I, Prosa 4, S. 16, Z. 22 – Carmen 5, S. 26 V. 18.


4. 1r <TXT>In omnem terram exivit sonus eorum et in fines orbis sic.

Ps 18,5.

Gregorianisches Gradualresponsorium, vgl. online


5. 2ra-13rb Registrum zu Guilelmus Peraldus: Sermones super evangelia dominicalia per annum

Stichwortregister zum Haupttext (2r-13r), alphabetisch geordnet mit Angabe des Sonntags im Kirchenjahr, der jeweiligen Predigtnummer und des Absatzes in der Predigt, in welcher das Stichwort zu finden ist. Die Predigtabsätze sind im Haupttext nur teilweise gekennzeichnet, am linken und am rechten Rand sind alphabetische Stichworte angegeben Predigtsammlung (15r-242r) verzeichnet Predigten vom vollständigen Kirchenjahr.


6. 15r-242v <AUT>Guilelmus Peraldus: Sermones super evangelia dominicalia per annum

Gliederung von Vergleichswerk übernommen:

Sermones dominicales ex epistolis et euangelys atq[ue] de sanctis s[ecundu]m ecclesie ordine[m] / Peraldus, Guilelmus *-1271*. - Electronic ed.. - Thubingn : Otmar, 19.II.[14]99, online


[Dominica prima in adventu Domini]

15ra-16ra <TXT>Mt.XXI

Evangelientext fehlt, Aussparung der ersten beiden Zeilen


16ra–18vb <TXT>Dicite filie syon ecce rex tuus venit tibi mansuetus,(Mt 21,5)


18vb–19va <TXT>Dicite filie syon


19va–20va <TXT>Dicite filie syon ecce rex, k. Ea., k. Sz.


20va–21 ra <TXT>Dicite filie syon ecce rex tuus venit


[Dominica II]

21ra–22ra <TXT>Et erunt signa in sole et luna, Luc XXI


22ra–24ra <TXT>Et erunt signa in sole et luna


24ra–25vb <TXT>Tunc videbunt filium hominis venientem in nubibus celi cum potestate magna et maiestate

De eodem Sermo III. In ordine 8.


25vb–26va <TXT>His autem fieri incipientibus

De eodem Sermo IIII. In ordine 9.


[Dominica tertia adventus]

26va–28va <TXT>Autem audisset Johannes in vinculis opera Christi, Mt.XI


28va–29ra <TXT>Et respondens Jeusu ait illis


29ra–30ra <TXT>Quid existis in descriptum videre


30ra–31vb <TXT>Illis autem abeuntibus coepit Jesus dicere ad turbas de Johanne


31vb–32rb <TXT>Quid existis in desertum videre (de eodem)


[Dominica quarta adventus]

32rb–33vb <TXT>Miserunt Judei ab Jerosolimis sacerdotes et levitas ad Johannem


33vb–36ra <TXT>Ego vox clamantis in deserto


36ra–38ra <TXT>Miserunt Judei


[Domenica quarta infra natale]

38ra–39vb <TXT>Erant Maria et Joseph mirantes super Jesus quae dicebantur de puero. Luc II


39vb–40ra <TXT>Et erat Anna


41ra–42vb <TXT>Puer autem crescebat et confortabatur et corroborabatur hec peremet ad corpo pleno sapientia et gratia dei erat in illo


[Domenica infra octauam epiphanie]

42vb–43rb <TXT>Et cum factus esset Jesus annorum XXII


43rb–44ra <TXT>Et cum factus esset Jesus annorum XXII

(eine dritte Predigt ist im Vergleichswerk vorhanden)


[Domenica infra post octauam epiphanie]

44ra–45ra <TXT>Nuptiae factae sunt in chana galylee, Jo II


45ra–46rb <TXT>Nuptiae factae sunt, k.Ea.


46rb–49va <TXT>Nuptiae factae sunt, Randnotiz: <TXT>Sermo de eodem


49va–49vb <TXT>Nuptiae factae sunt, Randnotiz: <TXT>Sermo eod.


49vb–50va <TXT>Dicit mater Jesu ad eum


[Domenica secunda post octauam epiphanie]

50va–51rb <TXT>Cum descendisset Jesus de monte secutae sunt eum turbae multae, Math VIII


51rb–53ra <TXT>Cum descendisset Jesus de monte secutae sunt eum turbae multae


53ra–54va <TXT>Sed vade ostende te sacerdoribus mittit ad sacerdotes


54va–54ra <TXT>Cum autem introisset Capharnaum accessit


54ra–55ra <TXT>Cum autem introisset Capharnaum


[Domenica tertia post octauam epiphanie]

55ra–57ra <TXT>Ascendente Jesus in naviculas secuti sunt eum discipuli eius, Math.VIII XXIII


57ra–58va <TXT>Ascendente Jesus in naviculas, Math.VIII XXIII


58va–58ra <TXT>Ascendente Jesus in naviculas


[Dominica IIII post octauam epiphanie]

58ra–59va <TXT>Simile factum est regnum caelorum hominum qui seminavit bonum sermonem in agro suo, Mt XIII


59va–60va <TXT>Simile est regnum caelorum


60va–60ra <TXT>Simile est regnum caelorum hominum seminavit bonum sermonem in agro suo


[Dominica in septuagesima]

60ra–61ra <TXT>Simile est regnum caelorum hominum patri familias qui exivit primo mane


61ra–62ra <TXT>Simile est regnum caelorum


62ra–65rb <TXT>Simile est regnum caelorum


[Domenica in sexuagesima]

65rb–69ra <TXT>Autemt urba plurima conveniret, Lucc VIII


69ra–71va <TXT>Qui habet aures


[Dominica in quinquagesima]

71va–71ra <TXT>Exiit qui seminat seminare


71ra–74vb <TXT>Assumpsit Jesus discipulos


74vb–77rb <TXT>Factum est autem cum adpropinquaret Jericho


[Dominica prima in Quadragesima]

77rb–78rb <TXT>Ductus est Jesus in desertum, Math IIII


78rb–81vb <TXT>Ductus est Jesus


81vb–81rb <TXT>Aduc Jesus ductus est


81rb–82vb <TXT>Et cum ieiunasset quadraginta diebus


82vb–83va <TXT>Et accedens temptator


[Dominica secunda in Quadragesima]

83ra–84va <TXT>Egressus Jesus, Math. XV


84va–87ra <TXT>Egressus Jesus


[Dominica tercia in Quadragesima]

87ra–89ra <TXT>Erat Jesus eiciens daemonium et illud erat mutum, Lucc XI


89ra–91rb <TXT>Erat Jesus eiciens daemonium et illud erat mutum


91rb–92vb <TXT>Erat Jesus eiciens daemonium


92vb–94vb <TXT>Erat Jesus eiciens daemonium


94vb–96ra <TXT>quam imundus Locutus est mutus et admiratae sunt turbae

(Im Vergleichstext nur eine Predigt zu „erat Jesus…“)


[Dominica IIII in Quadragesima]

96ra–101va <TXT>Johannis VI abiit Jesus trans mare galilee


101va–102vb <TXT>Johannis VIII


[Dominica in passione, Dominica quinta in Quadragesima]

102vb–103rb <TXT>Quis ex vobis arguit

(die zweite Predigt dazu ist nicht angeführt)


103rb–105rb <TXT>Amen, amen, dico vobis si quis sermonem meum servaverit


105rb–109vb <TXT>Math.XVI

(scheint im Vergleichstext nicht auf, gehört möglicherweise noch zur vorherigen Predigt)


[Dominica in palmarum]

109vb–110vb <TXT>Palmarum autem turba, JoXII


110vb–110rb <TXT>Palmarum autem turba


110rb–111rb <TXT>Palmarum autem turba

Im Vergleichstext scheinen zum Palmsonntag insgesamt fünf Predigten auf, wobei sermo III mit „plurima…“ beginnt, unter diesem Evangelientext jedoch nur zwei Predigten zu finden sind.


[In die sancto pasche; in sancto die pasche primo in ordine 70]

111rb–112ra <TXT>Maria Magdalena et Maria Jacobi et Salomee filia, Marci XVI


112ra–113ra <TXT>Maria Magdalena


113ra–116rb <TXT>Maria Magdalena et Maria Jacobi et Salomee emerunt aromata unguerent Jesum


116rb–118vb <TXT>Valde mane una sabbatorum veniunt ad monumentum


[Dominica I post pascha]

118vb–120ra <TXT>Cum sero sero esset in die illa una sabbatores, Joh.XX


120ra–121vb <TXT>Dixit Jesus pax vobis


121vb–122ra <TXT>Cum sero esset die illa


122ra–125vb <TXT>Cum sero esset


125vb–125rb <TXT>Post octo dies iterum erant


[Dominica II post pascha]

125rb–127va <TXT>Ego sum pastor bonus, Joh.X


127va–128vb <TXT>Ego sum pastor bonus


128vb–129vb <TXT>Ego sum pastor bonus


129vb–131va <TXT>Ego sum pastor bonus


131va-132rb <TXT>Ego sum pastor bonus


[Dominica III post pascha]

132rb–136vb <TXT>Joh.XVI, modicum non est videbitis me


[Dominica IIII post pascha]

136vb–142va <TXT>Joh.XVI, vado a deum qui me misit


[Dominica V post pascha]

142va–143vb <TXT>Amen, amen,dico vobis si quid pertieritis patrem, Joh XVI


143vb–146rb <TXT>Amen, amen, dico vobis si quid pertieritis


146rb–147rb <TXT>Autem venerit paracletus, Joh.XV


[Dominica post Ascensionem]

147rb–150vb <TXT>Autem venerit paracletus quem ergo mittam vobis


[In die pentecostes]

150vb–151vb <TXT>Si quis diligit me sermonem meum servabat


151vb–151rb <TXT>Si quis diligit me sermonem meum servabat


151rb–155va <TXT>Si quis diligit me sermonem meum servabat

(im Vergleichstext finden sich nur zwei Predigten)


[Dominica II post pascha]

125rb–127va <TXT>Ego sum pastor bonus, Joh.X


127va–128vb <TXT>Ego sum pastor bonus


128vb–129vb <TXT>Ego sum pastor bonus


129vb–131va <TXT>Ego sum pastor bonus


131va-132rb <TXT>Ego sum pastor bonus


[Dominica III post pascha]

132rb–136vb <TXT>Joh.XVI, modicum non est videbitis me


[Dominica IIII post pascha]

136vb–142va <TXT>Joh.XVI, vado a deum qui me misit


[Dominica V post pascha]

142va–143vb <TXT>Amen, amen,dico vobis si quid pertieritis patrem, Joh XVI


143vb–146rb <TXT>Amen, amen, dico vobis si quid pertieritis


146rb–147rb <TXT>Autem venerit paracletus, Joh.XV


[Dominica post Ascensionem]

147rb–150vb <TXT>Autem venerit paracletus quem ergo mittam vobis


[In die pentecostes]

150vb–151vb <TXT>Si quis diligit me sermonem meum servabat


151vb–151rb <TXT>Si quis diligit me sermonem meum servabat


151rb–155va <TXT>Si quis diligit me sermonem meum servabat

(im Vergleichstext nur finden sich nur zwei Predigten)


[Dominica Trinitatis]

155va–157vb <TXT>Johannis IIII, Homo quidam ex pharisaeis Nicodemus nomine


157vb–158rb <TXT>Amen, amen, dico tibi nisi quis renatus fuerit ex aqua et spirito sancto


158rb–160vb <TXT>Nemo ascendit in celo nisi qui de caelo descendit


[Dominica I post Trinitatis]

160vb–164rb <TXT>Luc.XVI, homo quidam erat dives


[Dominica II post Trinitatis]

164rb–169vb <TXT>Luc.XVI, homo quidam


[Dominica III post Trinitatis]

169vb–172vb <TXT>Luc XV, Erant adpropinquantes ad Jesum publicani et peccatores


172vb–174va <TXT>Dico vobis ex ita gaudium est in coelo super uno peccatore penitentias


[Dominica IIII]

174va–177rb <TXT>Luc VI, Estote ergo misericordes


[Dominica V]

177rb–178ra <TXT>Cum turbe inruerent ad Jesum


178ra–180va <TXT>Cum turbe inruerent ad Jesum


[Dominica VI]

180va–183rb <TXT>Nisi abundaverit iustitia vestra plus Christus scribarum et pharisaeoris


[Dominica VII]

183rb–187ra <TXT>Cum turba multa esset nec haberent, Marc VIII


[Dominica VIII]

187ra–193rb <TXT>Attendite a falsis prophetis, Mat.VII


[Dominica VIIII]

193rb–197rb <TXT>Homo quidam erat dives qui habebat vilicium, Luc XVI


[Dominica X]

197rb–201rb <TXT>Cum appropinqueret Iesu hierusalem vides civitatem flevit super illam, Luc XIIII


[Dominica XI]

201rb–205va <TXT>Dixit Jesus ad quosdam qui in se confidebant, Luc XVIII


[Dominica XII]

205va–207va <TXT>Exiens Jesu de finibus tyri, Marc VII


[Dominica XIII]

207va–208ra <TXT>Beati oculi qui vident qua evos videtis, Luc X


208ra–213va <TXT>Beati oculi qui vident qua evos videtis


[Dominica XIIII]

213va–215va <TXT>Dum iret Jesus in Hierusalem transiebat per mediam samariam, Luc XVII


[Dominica XV]

215va–216va <TXT>Nemo potest duobus dominis servire, Mt VI


216va–219rb <TXT>Nemo potest duobus dominis servire


[Dominica XVI]

219rb–221rb <TXT>Ibat Jesus in civitatem quae vocabatur naym, Luc VII


[Dominica XVII]

221rb–222ra <TXT>Cum intraret Jesus in domum cuiusdam principis Pharisaeorum, Luc XIIII


222ra–224rb <TXT>Cum intraret Jesus in domum cuiusdam principis Pharisaeorum


[Dominica XVIII]

224rb–227va <TXT>Audientes pharisaei Christus Jesus silentium in possuisset saduceis convenerunt in unum, Mt. XXII


[Dominica XVIIII]

227va–230va <TXT>Ascendes Jesus in naviculam, Mt IX


[Dominica XX]

230va–230rb <TXT>Simile factum est regnum caelorum hoi regi qui ferit nuptias filio suo, Mt XIII


230rb–233r1a <TXT>Simile factum est regnum caelorum


[Dominica XXI]

233ra–233rb <TXT>Erat quidam regulus cuius filius, Joh III


233rb–234vb <TXT>Erat quidas regulus


[Dominica XXII]

234vb–237ra <TXT>Simile factum est regnum caelorum homini regi qui voluit, Mt XVIII


[Dominica XXIII]

237ra–238va <TXT>Abeuntes Pharisaei consilium inierunt ut caperent Jesus in sermone, Mt XXII


238va–239ra <TXT>Abeuntes Pharisaei consilium inierunt


[Dominica XXIIII]

239ra–242rb <TXT>Loquente Jesus ad turbas ecce dicit princeps unus accessit, Mt XI


[Dominica ultima]

242rb <EXC>Cum sublevasset oculos Jesus


7. Schutzblatt Rückdeckel <TXT>Fragment von Alexander de Villa-Dei: Doctrinale, Ausschnitt Capitulum 4, De genere nominum – Capitulum 5, De perfectis et supinis

saec. XIII, Perg.-Doppelbl., 2 Bll., 205x155, 1 Kol., Schriftraum 145x65, 28 Zeilen, Zeilenhöhe 5mm,Textualis, 2.Hälfte 13.Jhdt., 1-5mm hoch, rote kalligraphische Initialen, Glossen vorhanden.

1r <INC>[ut Graecus, Graeca, tanto] levius tibi fiet. quaedam sunt opera solis maribus adhibenda. quaedam femineis quaedam dat sexus uterque

1v <EXC>[articulum] mutat et triplicat unio sensum; u, c, d [vel t] neutris debes sociare. [quot] tot ad omne genus [sunt et quae de tot] habemus

2r <INC>adiectiva notes, quibus omne genus dare debes

2v <EXC>[continue] iuncta sit muta lex tenet ista; [si non, lex non tenet ista. si] componantur geminantia, non geminantur.


Vgl. DIETRICH REICHLING (Hg.): Das Doctrinale des Alexander de Villa-Dei. Kritisch-exegetische Ausgabe mit Einleitung, Verzeichnis der Handschriften und Drucke, nebst Registern. Berlin 1893; Neudruck Leipzig ohne Jahr (= Monumenta Germaniae Paedagogica. Band 12); Nachdruck (der Ausgabe von 1893) Franklin Books, New York 1974 (= Studies in the history of education. Band 11), Capitulum 4, S. 35, Z. 506 – S. 39, Z. 561, S. 47, Z. 674 – Capitulum 5, S. 50, Z. 728. online


Beschreibung beendet am 27.2.2023, bearbeitet von I.T., M.M., B.S.